İstiva Kelimesi Ne Demek? Bilimsel Bir Mercekten Bakalım
Hepimizin zaman zaman karşılaştığı, fakat belki de anlamını tam olarak bilmediğimiz kelimeler vardır. “İstiva” da işte bu kelimelerden biri. Bu terimi duyduğumuzda çoğumuzun aklına dini metinler, eski edebiyat ya da coğrafi terimler gelebilir. Ancak, kelimenin anlamı çok daha geniş ve derin. Bu yazıda, “İstiva kelimesi ne demek?” sorusunun cevabını, bilimsel bir bakış açısıyla ama herkesin anlayabileceği bir dille açıklamaya çalışacağım.
İstiva Kelimesinin Kökeni
Öncelikle, “istiva” kelimesi Arapçadır ve kökeni “istiwa”ya dayanır. Bu kelime, “düz olmak”, “tam ortada yer almak” gibi anlamlara gelir. Türkçede genellikle “güneşin tam tepe noktasına gelmesi” anlamında kullanılır. Yani, kelime temelde bir şeyin zirveye, en yüksek noktaya ulaşması anlamına gelir.
Hadi bunu daha günlük bir örnekle açıklayalım: Güneş sabah doğduğunda, ilk ışıklarıyla ufuk çizgisine çok yakın bir noktada olur. Zamanla gökyüzünde yükselmeye başlar. Ancak, öğleye yaklaştığında, güneş tam tepeye gelir. İşte bu noktada, güneş “istiva” noktasına, yani gökyüzünün en yüksek yerine ulaşır. Bu da demek oluyor ki, istiva kelimesi aslında bir tür “en yüksek nokta”ya gelme durumudur.
İstiva: Coğrafyadaki Kullanımı
İstiva kelimesi, coğrafyada da önemli bir yer tutar. Özellikle “İstiklal Caddesi”ni bilemem ama, coğrafyada “İstiva Çizgisi” yani “Ekvator” bu terimi bizzat içinde barındırır. Ekvator, dünyanın ortasında yer alan ve gezegenin en geniş hattıdır. Bir başka deyişle, dünyanın tam ortasında, kuzey yarımküre ile güney yarımküreyi ayıran hayali çizgidir.
Hani bazen Eskişehir’de arkadaşlarla parkta yürürken “Şu adım attığımız yol gerçekten düz mü?” diye düşünürüz ya, işte tam o düz hattın üzerinden yürürken, ekvator çizgisi gibi dünyanın merkezi yerinden geçiyoruz. Bu örneği vermemin nedeni şu: Ekvator da, güneşin en yüksek noktada olduğu, yani “istiva” noktasına çok yakın bir yer kabul edilir. Güneş tam bu noktada, öğle vakti tam tepeye gelir ve daha fazla yükselemez.
İstiva Kelimesinin Dini Metinlerdeki Anlamı
İstiva kelimesi aynı zamanda dini metinlerde de sıkça yer alır. İslam kaynaklarında “Allah’ın Arş’ta istiva etmesi” gibi ifadeler bulunur. Bu kullanımdaki “istiva”, kelimenin öz anlamına çok yakındır: Yükseklik, zirveye ulaşma ve bir noktada tam olarak yerleşme. Burada “istiva”, bir varlık ya da gücün zirveye ulaşmasını, tam anlamıyla yerleşmesini anlatır.
Yani, buradaki anlamı biraz daha soyutlaştırabiliriz: İstiva, bir şeyin tam yerleşmesi, sabitlenmesi ve kendi merkezi noktasına ulaşmasıdır. Bu tür kullanım, kelimenin güçlü, kalıcı bir varlık haline gelme anlamını taşır. Kısacası, “istiva etmek” ya da “istiva” kelimesi, yalnızca fiziksel bir konumun zirveye ulaşması değil, aynı zamanda bir şeyin mutlak güç ve yerleşmişlik anlamını da taşır.
İstiva: Günlük Hayatta Nasıl Kullanılır?
Bu kadar bilimsel bir açıklamanın ardından, istiva kelimesini günlük hayatta nasıl kullanabiliriz? Mesela, bir arkadaşınıza şöyle diyebilirsiniz: “Bugün sabah güneş tam tepede, tam istiva noktasına geldi, yazı bir başka hissettiriyor.” Ya da, üniversite çalışmalarınızda bir projeye başlarken “Bu araştırmanın istiva noktasına yaklaşmak üzereyiz, çok yakında bitireceğiz” diyerek bir başarıyı, zirveye ulaşma noktasını ifade edebilirsiniz.
Sonuç: İstiva, Bir Zirveye Ulaşma Anlamına Gelir
Görüldüğü gibi, “istiva” kelimesinin anlamı sadece güneşin zirveye ulaşmasıyla sınırlı değildir. Aynı zamanda coğrafyada, dinî metinlerde ve günlük dilde de geniş bir kullanım alanı bulur. Günümüzde bu kelimeyi, özellikle “en yüksek nokta”, “düzleşme” ya da “tam merkez” olarak düşünmek mümkündür.
Kayseri’nin arka sokaklarında yürürken bile bazen kafamda dönüp duruyor bu kelime. Çünkü istiva, her an karşımıza çıkabilir: Sadece bir güneşin tepeye ulaşması değil, bazen bir hedefe ulaşmak, bazen de ruhsal olarak bir noktada “yerleşmek” anlamına gelir. İstiva kelimesi, hayatın içinde bir tür zirveye ulaşma sürecini de simgeliyor aslında.
Şimdi bir sonraki kez istiva kelimesi geçtiğinde, belki de sadece bir coğrafi terimden fazlasını hissedeceksiniz.